Oma's sancties (2)

Toen de directe opvolgster van 'Oma' in de boekwinkel te Leeuwarden besloot om in Zwitserland een opleiding in het hotelvak te volgen, werd ik haar opvolgster. Dat was in april 1963. Tal van klanten en andere zakenlieden aan de bewuste gracht in die stad zagen met genoegen dat ik rigoureus veranderingen in de structuur van die winkel heb aangebracht. Dat was flink wat werk, aangezien het een ouder pand was met een winkel, kamer en keuken van 4 meter hoogte, en dat betekende in de winkel veertien rijen boven elkaar, met daarbij een altijd gereed staande ladder.
Ik wilde niet meer een (kleine) etalage vol met boeken uit één reeks, maar een stapel met daaraan een briefje voorzien van de mededeling dat er 123 titels in die reeks waren verschenen, waardoor er voldoende ruimte kwam voor ander materiaal. Geen naturistenbladen aan een waslijn bovenaan het raam, maar één exemlaar met daarop dezelfde mededeling als bij de paperbacks. In een paar weken tijd was de omzet totaal veranderd ten gunste van boeken over kunst en cultuur, literaire werken en het betere ontspanningsboek maar ten nadele van de tijdschriften en het kwalitatief mindere boek. De eigenaren vonden dat allang best: aan die boeken werd 2-3 keer zoveel verdiend als aan tijdschriften, die een geringe marge hadden.
Eén klant, juffrouw Z., vertelde dat zij nog de enige uit Oma's tijd was die in een bepaalde categorie steeds weer mocht ruilen met bijbetaling van twee kwartjes, iets dat medio jaren vijftig in tal van, vooral tweedehands, boekhandels aan de orde van de dag was.
"Ik ben niet getrouwd, maar ik houd wel van lezen," luidde het devies van juffrouw Z. "En de liefde is een mooie en goeie zaak." Wat ze daarmee bedoelde, was dat er best seksscènes in de door haar gekozen boeken mochten voorkomen, bij voorkeur zoveel mogelijk, om precies te zijn.
Oma had met diezelfde juffrouw ook eens een woordenwisseling gehad, die vroeg om wraak — vond Oma. Leuk was het niet — dat vonden wij tien jaar na dato ook nog wel — dat juffrouw Z. op een dag de zaak had verlaten en voordat ze de deur aan de buitenkant had gesloten, zich nog eens had omgedraaid en tegen Oma had gezegd: "Nou, dag sletje!"
Een tijdje had juffrouw Z. zich niet laten zien en Oma was er al van uit gegaan dat het onvertogen woord dat haar laatstelijk was toegevoegd een soort afscheidsmededeling was geweest.
Op een dag kwam ze echter weer binnen en wilde ze, zoals gebruikelijk, het gelezen boek inleveren en met bijbetaling een nieuw boek uitzoeken.
"Dat kan ik niet toestaan," heeft Oma gezegd. "Want je bezorgt mij en de buurt een slechte naam. Ik weet dat je steeds daarheen gaat — ze wees naar de andere zijde van de gracht op de katholieke kerk — en die pikante boeken aan de pastoors laat lezen en ook de nonnetjes het hoofd op hol brengt."
"Dat is helemaal niet waar," riposteerde de beschuldigde.
"Ik zal het ook aan de paus schrijven," meldde Oma — die daartoe, hetgeen haar latere waanzinsescapades zouden aantonen, heel goed in staat zou zijn geweest.
"Dan ga ik naar Justitie en vertel ik dat jij vieze boeken verkoopt, en dat mag niet."
Oma had al eens vanwege de naturistenbladen een proces verbaal gekregen en was ermee voor het kantongerecht geweest, waar men ook de duistere zijden van deze onverbeterlijke zottin had leren kennen. Maar mede doordat ze was veroordeeld, had Oma geen zin in meer gedonder, en zo kwam het, na een laatste opmerking uit haar mond — "Wie is degene die altijd met die boeken aan de haal gaat?" — toch nog weer tot een verzoening en mocht juffrouw Z. weer haar voorkeursboeken halen, ondanks de eeuwige verachting die ze in het (meestentijds sluimerende) brein van Oma had verworven.